Początki mediacji
Historia mediacji sięga starożytnej Grecji, gdzie początkowo lokalna starszyzna pośredniczyła w sporach pomiędzy mieszkańcami wiosek, osad, czy też miast. Rzymianie natomiast wykorzystywali mediatorów przy podpisywaniu traktatów pokojowych w okresach licznych wojen. Obecnie mediacja jest formą profesjonalnej obsługi, a mediatorzy są zawodowo przeszkoleni do wdrażania ugodowych rozwiązań. Techniki mediacyjne są stosowane w Europie od wielu stuleci. Jednak instytucjonalizacja mediacji jako mechanizmu rozwiązywania sporów w bliskich nam państwach europejskich sięga zaledwie kilkudziesięciu lat, w niektórych przypadkach zaledwie kilku lat. Stąd mediacja jako metoda rozwiązywania sporów wciąż się rozwija, a ustawodawcy są w trakcie tworzenia odpowiednich reguł. Państwa Wspólnoty Europejskiej mają dosyć krótką historię stosowania ugodowych rozwiązań, ale przygotowują swoje przepisy poprzez szeroko zakrojone badania porównawcze i wymianę z innymi krajami. Prace badawcze państw członkowskich są dobrym źródłem wiedzy na temat stanu technik mediacji.
W Chinach, Japonii i niektórych częściach Afryki mediacja jest tradycyjnym sposobem rozwiązywania konfliktów międzyludzkich. W wielu kulturach to rodzina stanowi źródło mediacji, ponieważ przywódcy rodzin oferują mądrość, precedensy i wzór, aby pomóc członkom rodziny w rozwiązywaniu sporów. Również grupy etniczne i religijne oraz inne subkultury stworzyły własne systemy mediacji w celu rozwiązywania sporów między członkami subkultury.
Najnowsza historia mediacji
Mediacja ma niewątpliwie najbardziej ugruntowaną pozycję w Stanach Zjednoczonych. Formalne zastosowanie mediacji w Stanach Zjednoczonych jest powiązane z buntami pracowników, które miały miejsce w XIX w. i na początku XX w. Związki zawodowe domagały się wyższych płac i lepszych warunków pracy. Pracodawcy natomiast stawiali opór tymże żądaniom. Powstałe niepokoje zakłóciły ówczesne formy biznesu. Jednym z rezultatów był rozwój rokowań zbiorowych, z mediacją jako podstawowym stosowanym procesem.
Mediacja rozwinęła się w odpowiedzi na wspomniane napięcia społeczne. Sądy zaczęły wykorzystywać ją w latach 70-tych XX w., a programy sądowe i środowiskowe ewoluowały i rozwijały się w latach 80-tych i 90-tych. Zaproponowano mediację jako alternatywę dla sądów, pozwalającą na samostanowienie strony, kreatywne rozwiązania i szybszą reakcję. Opracowano nowe modele mediacji, które skupiały się na interakcji zamiast na transakcji. Jeden z takich modeli, mediacja transformacyjna, łączy retorykę z rzeczywistością. Konflikt rozumie jako kryzys w interakcjach międzyludzkich i koncentruje się na jego rozwiązaniu. Mediacja radzi sobie coraz lepiej, akceptując jej różnorodność i wspierając różne modele mediacji, które ewoluowały.
W ciągu ostatnich kilku dekad byliśmy świadkami rewolucji lub zmiany paradygmatu, która przeorientowała sposób, w jaki jednostki, grupy, organizacje i instytucje publiczne we współczesnych społeczeństwach zarządzają i rozwiązują konflikty i spory. Ponieważ rozwiązywanie konfliktów było tradycyjnie postrzegane jako monopol publicznego orzecznictwa, tj. sądów i prywatnych sporów sądowych, czyli arbitrażu, rewolucja ta całkowicie przekształciła edukację prawniczą i instytucje prawne.
Klejnotem w koronie alternatywnych sposobów rozwiązywania sportów jest właśnie mediacja. Przez lata była wykorzystywana była głównie do negocjacji umów w stosunkach pracy, rozprzestrzeniła się jednak na wszelkiego rodzaju cywilne i handlowe spory prawne, krajowe i międzynarodowe, a także na sprawy zatrudnienia, rodziny, środowiska, społeczności, porządku publicznego, prawa konsumenckiego, podatkowego, a nawet karnego. Ekspansja mediacji zyskała praktyczne uznanie na całym świecie.
Mediacja w sporcie
Powyższe stało się asumptem do konieczności stworzenia na początku lat 80-tych przy regularnym wzroście liczby międzynarodowych sporów sportowych niezależnego organu specjalizującego się w problematyce sportu i uprawnionego do wydawania wiążących decyzji co do rozwiązywania sporów sportowych. W 1981 r., wkrótce po wyborze na prezydenta MKOl, J. E. Juan Antonio Samaranch wpadł na pomysł stworzenia jurysdykcji specyficznej dla sportu. W następnym roku na sesji MKOl, która odbyła się w Rzymie, członek MKOl H.E. Sędzia Kéba Mbaye, który był wówczas sędzią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze, przewodniczył grupie roboczej, której zadaniem było przygotowanie statutu tego, co wkrótce miało stać się „Sądem Arbitrażowym ds. Sportu”, zwanym również Trybunałem Arbitrażowym ds. Sportu. Mediacja CAS to niewiążąca i nieformalna procedura, oparta na zgodzie na mediację, która może wynikać z klauzuli mediacyjnej zawartej w umowie lub odrębnej umowy, w której każda ze stron zobowiązuje się do prowadzenia negocjacji w dobrej wierze i z drugą stroną lub stron, w celu rozstrzygnięcia sporu związanego ze sportem bez prowadzenia postępowania sądowego. W negocjacjach stronom pomaga mediator wyznaczony z Listy Mediatorów CAS, a proces ten jest regulowany przez Regulamin Mediacji CAS, który stanowi część Kodeksu Regulaminu Arbitrażu i Mediacji Sportowych.
CAS stał się motywacją dla wielu krajów, w tym pozaeuropejskich do tworzenia własnych podmiotów, które zajmą się wewnętrznymi sporami sportowymi. Kanadyjskie Centrum Rozstrzygania Sporów Sportowych („SDRCC”) jest głównym organem w Kanadzie zajmującym się rozwiązywaniem sporów sportowych na szczeblu krajowym. SDRCC wprowadziło obowiązkową mediację w prawie wszystkich sprawach innych niż doping. Powstają również prywatne instytucje, które świadczą pomoc w doprowadzaniu do konsensusu w obszarze sportu, takie jak Sports Conflict Institute, działający w USA. SCA dostarcza rozwiązania dla nieraz nieuniknionych przeszkód na drodze do sukcesu sportowego, z którymi borykają się podmioty sportowe zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz własnego środowiska. W Polsce tego typu jednostką, z modernistycznym podejściem do kwestii antagonizmów w sporcie jest Centrum Mediacji Sportowej, które bazując na profesjonalnym, bezstronnym i neutralnym podejściu do sporów poprzez udane postępowania mediacyjne zakończone ugodą, skutecznie promuje polubowne sposoby rozwiązywania konfliktów na naszym kraju.
CAS, jak i wiele wyspecjalizowanych podmiotów mediacyjnych mają wyjątkową pozycję, aby stać się wiodącym dostawcą kompleksowego rozwiązywania sporów we wszystkich rodzajach spraw związanych ze sportem, oferując zwycięski model arbitrażu i mediacji. Mediacja w sporcie ma przed sobą świetlaną przyszłość. Potencjalne korzyści i użyteczność mediacji przeważają nad ewentualnymi niepowodzeniami. Współczesne doświadczenia ugodowe dotyczące złożonych sporów sportowych, które zostały rozwiązane w drodze mediacji (np. porozumienie w sprawie równouprawnienia – reprezentacje USA w piłce nożnej kobiet i mężczyzn otrzymają równe wynagrodzenie i premie, m.in. za udział w mistrzostwach świata, czy polski spór zakończony koncyliacją dot. wykluczonych olimpijczyków z Tokyo), oraz sposób ich rozwiązania z perspektywy procesu i wyniku, świadczą o ogromnym potencjale mediacji w sporach związanych ze sportem.