HISTORIA
Mediacja istniała na Bliskim Wschodzie już setki lat temu. W rzeczywistości koncepcja powierzenia neutralnej i obiektywnej stronie trzeciej decyzji w sprawie rozwiązania sporu jest dobrze zakorzeniona w tradycjach arabskich/islamskich. Na przykład, jedną z najbardziej znanych historii z wczesnego życia proroka Mahometa jest ta, w której został on wybrany przez zwaśnione plemiona do rozstrzygnięcia sporu dotyczącego odbudowy Ka’ba. Sugerując oryginalne rozwiązanie, które przyniosło korzyści obu stronom, Prorok wypełnił lukę między skłóconymi stronami. Prawo islamskie (szari’a) wspiera koncepcję niezależnego mediatora poprzez praktykę Al Wasata, która jest bardzo podobna do współczesnych praktyk mediacyjnych. Al Wasata to praktyka polegająca na tym, że jedna lub więcej osób interweniuje w sporze na prośbę jednej lub obu stron lub z własnej inicjatywy. Niezależny mediator próbuje rozwiązać spór, proponując rozwiązania stronom, które następnie mogą zdecydować, czy chcą zaakceptować proponowane rozwiązania, czy też nie.
Ponadto bliskowschodnie rytuały sulh (ugoda) i musalaha (pojednanie) są formami ograniczania konfliktów, które są rdzenne dla tego regionu. Rytuał sulh, który wywodzi się z kontekstów plemiennych i wiejskich, jest zinstytucjonalizowaną formą zarządzania konfliktami. Sulh jest formą umowy, która jest prawnie wiążąca zarówno na poziomie jednostki, jak i społeczności. Sulh skutkuje dwoma rodzajami wyników: całkowitym sulh i częściowym lub warunkowym sulh. Pierwszy z nich kończy wszystkie rodzaje konfliktów między dwiema stronami, podczas gdy drugi kończy konflikt między dwiema stronami zgodnie z warunkami uzgodnionymi podczas procesu ugody. Rytualny proces sulh zazwyczaj kończy się publiczną ceremonią musalaha (pojednania). Obecnie rytuały sulh i musalaha są stosowane na obszarach wiejskich Libanu, takich jak dolina Bekaa, obszar Hermel we wschodnim Libanie i region Akkar w północnym Libanie. W Królestwie Jordanii rząd oficjalnie uznaje sulh i musalaha za prawnie akceptowalną tradycję plemion Beduinów. Sulh i musalaha są również nadal używane wśród palestyńskich obywateli Izraela mieszkających w wioskach Galilei. Dzięki sulh i musalaha kontrola konfliktu odbywa się w ramach wspólnoty, a nie jeden na jednego. Skutki tej historii i podejścia są nadal odczuwalne w praktykach mediacyjnych na Bliskim Wschodzie.
JAK WYGLĄDA OBECNIE
Mediacja była nie tylko historycznym mechanizmem rozstrzygania sporów między plemionami i sąsiednimi krajami na Bliskim Wschodzie, ale nadal jest preferowaną metodą. Współczesne prawo islamskie zachęca do mediacji w sporach poprzez bezpośrednie rozstrzyganie sporów lub pojednanie za pośrednictwem osób trzecich. Przykłady tego są liczne w świecie muzułmańskim. W Jordanii w 2006 r. przyjęto ustawę o mediacji w rozwiązywaniu sporów cywilnych. Artykuł 3 tej ustawy stanowi, że sędzia przewodniczący może, za zgodą stron lub na ich wniosek, skierować spór do sędziego mediatora lub prywatnego mediatora w celu polubownego rozwiązania sporu. W Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Emirat Dubaju ustanowił Centrum Mediacji na mocy ustawy Dubaju nr 16 z 2009 roku. Sądy Międzynarodowego Centrum Finansowego w Dubaju (sądy DIFC) uwzględniają mediację w niektórych procedurach, a ich obowiązujące zasady promują zalety korzystania z mediacji jako alternatywnego sposobu rozwiązywania określonych kwestii. Dodatkowo, Centrum Arbitrażowe DIFC-LCIA, założone w lutym 2008 roku, oferuje usługi mediacyjne dla użytkowników Centrum zgodnie z zasadami zawartymi w procedurze mediacyjnej LCIA. W Katarze, Qatar International Center for Conciliation and Arbitration (QICCA) zostało założone w 2006 roku i przyjęło zestaw zasad pojednawczych w maju 2012 roku (QICCA Conciliation Rules), które były wzorowane na zasadach pojednawczych UNCITRAL. Przyjęcie tych zasad i utworzenie tych ośrodków, a także istnienie licznych mechanizmów mediacji za pośrednictwem organizacji międzynarodowych, takich jak Międzynarodowe Centrum Mediacji i Arbitrażu (IMAC), ma na celu zachęcenie do korzystania z mediacji jako metody rozwiązywania sporów na Bliskim Wschodzie. Jednakże, w przeciwieństwie do rozwoju sytuacji na Bliskim Wschodzie w dziedzinie arbitrażu, który jest w większości jednolity z praktykami międzynarodowymi, mediacja na Bliskim Wschodzie pozostaje wyjątkowa pod wieloma względami, które mogą służyć jako uzasadnienie stagnacji mediacji w regionie.
ROLA MEDIATORA
Głównym czynnikiem wyróżniającym mediację na Bliskim Wschodzie jest rola mediatora. W arabskim/islamskim podejściu do mediacji, status i reputacja mediatora, a także szacunek stron dla mediatora mają kluczowe znaczenie dla osiągnięcia polubownego kompromisu. W kulturze arabskiej/islamskiej mediator postrzegany jest jako osoba posiadająca wszystkie odpowiedzi i rozwiązania. W związku z tym mediator odgrywa aktywną rolę (tj. jako osoba ustalająca fakty) i przyjmuje postawę oceniającą, w przeciwieństwie do mediatora świata zachodniego, który jest neutralny i odgrywa rolę ułatwiającą, umożliwiając stronom sporu samodzielne osiągnięcie rozwiązania. Ponadto, podczas gdy zachodni mediator jest bardziej zainteresowany posiadaniem wiedzy na temat procedur i struktur prawnych, od mediatora na Bliskim Wschodzie wymaga się większej wiedzy na temat historii i faktów związanych z konfliktem. Oprócz roli i podejścia mediatora, cel mediatora różni się w obu kontekstach. Ponieważ ważne jest, aby kontynuować relacje między stronami i zachować harmonię społeczną w grupie, w przeciwieństwie do zachodniego mediatora, który koncentruje się na maksymalizacji interesów osobistych i grupowych, celem mediatora z Bliskiego Wschodu jest przywrócenie zerwanych relacji między stronami i w ramach społeczności. Zachodni mediator postrzega mediację jako mającą wynik wygrany/przegrany lub wygrany/wygrany, podczas gdy mediator z Bliskiego Wschodu uznaje zachowanie harmonii społecznej za cel nadrzędny.
RÓŻNICE WSCHÓD – ZACHÓD
Kolejną istotną różnicą między tymi dwoma podejściami jest to, że podczas gdy na Zachodzie mediacja odbywa się zamiast formalnego postępowania sądowego, na Bliskim Wschodzie mediacja często odbywa się wraz z powiązanym formalnym postępowaniem sądowym. Dlatego też, choć oba podejścia uznają dyskrecję za kluczowy element mediacji, na Bliskim Wschodzie mediatorzy mogą zostać wezwani do formalnego sądu państwowego w celu złożenia zeznań na temat osiągniętego porozumienia. Należy również zauważyć, że w niektórych krajach Bliskiego Wschodu przedmiot mediacji, jak również zawarte w jej toku porozumienie, muszą być zgodne z szariatem. Może to być często problematyczne, ponieważ szariat zakazuje riba (lichwy), która generalnie występuje w każdej transakcji handlowej, w której jedna lub obie strony otrzymują odsetki, oraz gharar (hazardu), który został rozszerzony przez analogię, aby zakazać wszelkich transakcji handlowych, w których wynagrodzenie strony jest niepewne, ponieważ jedna ze stron może nieoczekiwanie otrzymać coś o większej wartości niż to, co dała w zamian. Ograniczenia te mogą być trudne w nawigacji i stanowić przeszkodę w stosowaniu mediacji jako metody rozwiązywania sporów.
Pomimo pozytywnego tła historycznego i kulturowego, Bliski Wschód nie doświadczył gwałtownego wzrostu wykorzystania instytucji i procesów mediacyjnych. Dzieje się tak najprawdopodobniej dlatego, że w regionie jest bardzo niewielu aktywnych i przeszkolonych mediatorów i brakuje zaufania do zdolności mediatora do wydawania bezstronnych decyzji. Problem ten pogłębia brak ram prawnych określających zasady etyki dla mediatorów oraz standardy ich wyboru i nadzoru. Ponieważ zarówno historia, jak i współczesne trendy w regionie wspierają korzystanie z mediacji, rozwiązanie tych kwestii prawdopodobnie spowoduje gwałtowny wzrost wykorzystania mediacji na Bliskim Wschodzie.
MEDIACJA ROZWÓJ
Jednakże sport w dzisiejszych czasach, a w szczególności piłka nożna staje się niezwykle popularna na Bliskim Wschodzie. Jej popularność skłoniła niektórych do inwestowania w kluby piłkarskie. Biorąc pod uwagę szeroki zakres umów między klubami, zawodnikami, trenerami i sponsorami, potencjał sporów jest oczywisty. Zadowalające rozwiązanie takich sporów nie zawsze jest łatwe do osiągnięcia, biorąc pod uwagę specjalistyczny charakter prawa sportowego i ogólny niedobór specjalistów w tej dziedzinie. W odpowiedzi na to powstały niedawno specjalne organy sądowe i centra arbitrażowe.
Stale rosnące inwestycje sektora publicznego i prywatnego w rynek sportowy na Bliskim Wschodzie, poprzez głośne umowy sponsorskie, inwestycje w nieruchomości sportowe i udane przetargi na duże wydarzenia, nadal przekształcają region w głównego gracza w globalnym przemyśle sportowym. Posiadanie infrastruktury prawnej, która wspiera takie inicjatywy, w szczególności w odniesieniu do rozwiązywania sporów, ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia ich długoterminowej stabilności.
Ogólnie rzecz biorąc, spory sportowe dzielą się na dwie kategorie: spory handlowe i spory o charakterze dyscyplinarnym. Pierwsza z nich obejmuje spory związane z wykonywaniem umów handlowych, takich jak te dotyczące transferów zawodników, praw do transmisji, praw sponsorskich lub organizacji wydarzeń sportowych. Te drugie obejmują domniemane naruszenia przepisów danego organu zarządzającego, mające na celu między innymi ochronę uczciwości w sporcie, takie jak doping i ustawianie meczów.
W Zjednoczonych Emiratach Arabskich, jak również w wielu innych krajach Rady Współpracy Zatoki Perskiej (GCC) i zgodnie z międzynarodową praktyką, spory sportowe są rutynowo kierowane do arbitrażu. Odpowiednia umowa i/lub regulacje organu zarządzającego zasadniczo określają właściwe forum rozstrzygania sporów. Zazwyczaj decyzje dyscyplinarne pierwszej instancji są wydawane przez niearbitralną izbę rozstrzygania sporów odpowiedniego organu zarządzającego, zwykle z prawem do odwołania się od takich decyzji do organu arbitrażowego albo wewnętrznie (tj. organu arbitrażowego ustanowionego przez organ zarządzający), na szczeblu krajowym (np. krajowe centrum arbitrażu sportowego) lub międzynarodowym (np. Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu).